اينك شما را به شخصيت آن بزرگوار بيشتر آشنا ميسازم
 شخصیت امام علی(ع) |
| پرسش: |
| شخصیت امام علی علیه السلام چگونه بود؟ |
| پاسخ: |
علی بن ابی طالب (عبد مناف) بن عبدالمطلب (شیبه) بن هاشم (عمرو) بن عبد مناف بن قصی. مادرش فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف بن قصی (دومین زنی که به شرف اسلام نائل آمد). مکنی به ابوالحسن و ابوتراب و ملقب به مرتضی و اسدالله. بسال 30 یا 27 عام الفیل سیزده رجب در کعبه متولد و از آغاز دوران کودکی در خانه پیغمبر (ص) و زیر نظر آن حضرت بزیست. مورخین معتبر همچون بلاذری و علی بن الحسین اصفهانی نقل کرده اند که سالی مکه را خشکسالی سختی فرا گرفت، پیغمبر (ص) به عموهای خود حمزه و عباس فرمود: شایسته است ابوطالب را یاری دهیم و بار گران کثرت عائله را بر او سبک سازیم. آنها پذیرفتند و عباس، طالب را و حمزه، جعفر را و خود، علی را تقبل نمود. و علی که در آن ایام شش ساله بود در کنار آن حضرت و زیر نظر کیمیااثر وی نشو و نما یافت. در ابتدای بعثت اولین مردی بود که به رسول خدا (ص) ایمان آورد چنان که فرمود: من در روز دوشنبه به نبوت مبعوث گشتم و علی در روز سه شنبه با من نماز گزارد. پیغمبر(ص) او را به برادری خویش برگزید و دخترش فاطمه(ع) به وی تزویج نمود و بسال آخر عمر خود هنگام بازگشت از حجه الوداع در جایی به نام «غدیرخم» بین مکه و مدینه او را در جمع مسلمین به جانشینی خویش منصوب داشت و حتی در مرض موت خواست فضای مدینه را از وجود مخالفان پاک سازد که هنگام مرگ آن حضرت کسی نباشد تا با این امر مخالفت ورزد. بدین منظور اسامه بن زید را به ریاست سپاهی انبوه به جنگ با رومیان بگماشت و سران مهاجر و انصار را که گمان مخالفت آنها را داشت به شرکت در آن سپاه امر نمود تا امر زعامت و ولایت بر مسلمین آنچنان که خدا می خواست انجام پذیرد ولی آنها به بهانه اینکه پیغمبر بیمار است و ما به فراق او دل ندهیم و تاب جدائی از او در این شرائط را نداریم تعلل جسته، امروز و فردا کردند و از حرکت اسامه جلوگیری نمودند. پیغمبر در بستر بیماری و ناتوان بود و سرانجام به محض اینکه پیغمبر چشم از این جهان ببست و علی (ع) را مشغول غسل و کفن و دفن جسد پیغمبر (ص) یافتند فرصت را غنیمت شمرده در سقیفه بنی ساعده گرد آمدند و پس از کشمکشهائی با ابوبکر بیعت نمودند. تا اینکه دوران خلافت ابوبکر و عمر و عثمان سپری گشت و در 25 ذیحجه 35 که عثمان به قتل رسید مسلمانان با اشتیاق فراوان با علی(ع) بیعت نمودند و بر اثر مخالفت و عناد برخی از اصحاب و خویشان پیغمبر و ناسازگاری عدالت علی(ع) با انتظارات آنان مدت چهار سال و چند ماه خلافتش به جنگهای جمل و صفین و نهروان گذشت تا سرانجام در نوزده رمضان سال 40 به سن شصت و پنج یا شصت و سه سالگی به ضربت عبدالرحمن مرادی خارجی در مسجد کوفه سخت مجروح گشت و در شب بیست و یکم پایان ثلث اول شب به بهشت جاوید شتافت و حسب وصیت خود در غری (نجف) پنهانی به خاک سپرده شد و قبرش از بیم اینکه خوارج نبش کنند مخفی بود تا در دولت بنی عباس به راهنمایی امام صادق (ع) کشف و مزار مسلمانان گشت. فضایل علی (ع) فوق آن است که در این مختصر بگنجد یا به قلم نارسای این کمترین، نگاشته شود و به گفته ناظم نیشابوری: علی بن ابی طالب بر گوینده و نویسنده محنتی گران و باری سنگین است که اگر بخواهد حقش ادا کند به کفر و گزافه گوئی دچار گردد و اگر کوتاه آید خیانت نموده باشد، و حد وسط در فضایل او آنقدر دقیق و باریک است که جز یک اندیشمند ماهر و حاذق از عهده نیاید. ابن ابی الحدید معتزلی از محققین علمای اهل سنت در مقدمه شرح نهج البلاغه گوید: فضایل علی (ع) در آن حد از عظمت و شموخ و شهرت است که نویسنده و گوینده دربرابر آن خود را ضعیف و زبون و شرمسار ببیند که در صدد تفصیل آن برآید، چه بگویم درباره مردی که دشمنانش به فضائلش معترف بوده و در عین دشمنی نتوانستند آن را پنهان دارند، و همگان دانند که بنی امیه پس از شهادت آن حضرت به شرق و غرب ممالک اسلامی دست یافتند و با تمام توان کوشیدند که نور عظمتش را فرو نشانند و در این باره هر حیله و مکیدتی بکار بردند تا جائی که ایادی آنها احادیث فراوانی در قدح و ذم آن حضرت جعل کردند و در این راه مبالغ گزافی از اموال بیت المال مسلمین هزینه ساختند و اگر کسی حدیثی در منقبتش بیان می داشت او را مورد ضرب و شتم قرار می دادند و حتی برخی را به زندان افکندند و عده ای را تبعید نمودند و جمعی را بدین جرم از دم تیغ گذراندند و کسی را جرأت نبود که فرزندش را علی بنامد. اما هر چه آنها بیشتر در این امر کوشیدند فضائل آن حضرت بیشتر شایع گشت که گوئی آنها آن نیرو را در نشر فضائل او بکار برده بودند، آری مشک را هر چه بیشتر بپوشانی فضا را بیشتر عطرآگین سازد. چه بگویم درباره کسی که سر رشته هر فضیلت و منبع هر امتیاز انسانی است و هر فرقه و گروهی خود را به وی منتهی داند و به انساب به او مباهات کند که او سرچشمه همه امتیازات بوده و در این میدان او گوی سبقت را از همگان ربوده و پیشتاز این معرکه بوده است. چنانکه می دانیم علم الهیات و شناخت صفات باری تعالی که اشرف علوم است بیان تفصیل آن از آن حضرت آغاز شده، و اهل نظر و استدلال این فن شاگردان او بوده اند که به تفصیل در کتب مربوطه به آن پرداخته اند. دیگر از علوم، علم فقه است که آن حضرت پایه و اساس این علم است و هر فقیهی در اسلام ریزه خوار خوان نعمت او بوده، و استناد فقه شیعه به آن حضرت واضح است و حاجت به بیان نیست. مشهورترین فقهای صحابه عمر بن خطاب و عبدالله بن عباس است و هر دو اینها در مکتب علی (ع) تلمذ نموده اند، ابن عباس که معلوم است وی شاگرد آن حضرت بوده و اما عمر نیز همگان دانند که وی در اکثر مسائل مشکله به وی مراجعه می کرده و مکرر می گفته: «لولا علی لهلک عمر» یعنی اگر علی نبود قطعاً عمر هلاک می شد و می گفته: خدا نکند مشکلی برایم پیش آید که ابوالحسن (ع) در کنارم نباشد! و نیز می گفته تا گاهی که علی در مسجد حضور دارد کسی حق ندارد فتوی دهد. و خاصه و عامه این سخن را از پیغمبر (ص) نقل نموده اند که فرمود: «اقضا کم علی» بهترین قاضی شما علی است آنگاه ابن ابی الحدید به چند مورد از قضاوتهای عجیبه آن حضرت اشاره می کند. و دیگر از علوم علم تفسیر قرآن است که آن حضرت پایه گذار این علم بوده و هر که به تفاسیر رجوع کند این دعوی را به روشنی می یابد خواه آن بخش از آیات که مستقیماً از آن جناب تفسیر شده و خواه آن قسمت که تفسیر آن از ابن عباس آمده که او نیز از آن حضرت گرفته است، و از ابن عباس سئوال شد: علم تو در برابر علم پسر عمت چه نسبتی دارد؟ وی گفت: همان نسبت که قطره باران به دریای بی کران دارد. و دیگر از علوم، علم نحو و ادبیات عرب که همه مردم می دانند مبتکر و مخترع آن علی (ع) بوده که قواعد کلیه آن علم را به ابوالاسود دئلی املاء نموده. و اما خصائص اخلاقی و فضائل نفسانی که هر بیننده در این وادی دیده بگشاید خورشید وجود علی دیده اش را خیره سازد. اما از حیث شجاعت، وی یکه تاز این میدان بوده که پیشینیان را از یاد مردم ببرد و پسینیان را در خود محو ساخت. مواقف علی (ع) در جنگها آنچنان شهره تاریخ است که تا قیامت بدان مثل زنند. دلیر مردی که هرگز فرار ننمود و از انبوه سپاهی مرعوب نگشت و با کسی در نیاویخت که او را به دیار عدم نفرستاد و هیچگاه ضربتی نزد که به دومین ضربت نیاز داشته باشد، و هنگامی که معاویه را به مبارزه خواند تا هر یک از آن دو کشته گردند مردم آسوده شوند، عمرو عاص به معاویه گفت: علی با تو از در انصاف در آمده، معاویه به وی گفت: از روزی که با من بوده ای هرگز این گونه به من نیرنگ نزده ای! تو مرا به نبرد کسی امر می کنی که هرگز کسی از چنگال او نرسته! چنان پندارم که به حکومت شام پس از من دل بسته ای! ملت عرب همواره بدین مباهات می نمودند که روزی در جنگ روبروی او قرار گرفته و یا فلان خویش من به دست علی کشته شده است. روزی معاویه بر سریر خود خفته بود ناگهان چشم گشود عبدالله بن زبیر را کنار خود دید، بنشست و عبدالله از در شوخی به وی گفت: یا امیرالمؤمنین اگر موافقی تا با یکدیگر کشتی بگیریم؟ معاویه گفت: هان ای عبدالله می بینم از دلیر مردی و شجاعت دم می زنی! عبدالله گفت: مگر تو منکر شجاعت منی؟ من کسی بودم که به مصاف علی رفتم و با او هم نبرد شدم. معاویه گفت: هرگز چنین نبوده و اگر تو لحظه ای در برابر علی (ع) می ایستادی تو و پدرت را به دست چپش می کشت و دست راستش همچنان فارغ منتظر مبارزه می بود. کوتاه سخن اینکه هر شجاعی که در شرق یا غرب زمین است به نام او می نازد و به نام او شعار می دهد. و اما جود و سخاوت نیز علی (ع) پیشتاز و الگوی تاریخ است، روزه می داشت و افطارش را به مستمندان می داد که آیه(ویطعمون العطام علی حبه مسکینا...)درباره او نازل شد، و مفسران گفته اند که وی روزی تنها چهار درهم داشت که یکی از آنها را در شب و یکی از آنها را در روز و درهم سوم را به پنهانی و چهارم را آشکار صدقه می داد که آیه(الذین ینفقون اموالهم باللیل و النهار سراً و علانیه)در این باره فرود آمد، و نقل است که به دست خود خرماستان یهود مدینه را آبیاری نمود تا دستش پینه می زد و مزد آن را تصدق می کرد و خود سنگ به شکم می بست و گویند هیچگاه ”نه“ به سائلی نگفت. روزی محفن بن ابن محفن بر معاویه وارد شد، معاویه به وی گفت از کجا می آیی؟ وی به منظور خوش آمد معاویه گفت: از نزد بخیل ترین مردم ـ یعنی علی (ع) ـ می آیم. معاویه گفت: وای بر تو چگونه این را درباره کسی می گوئی که اگر انباری انباشته به زر و انباری از کاه داشته باشد. انبار زرش را پیش از انبار کاهش به مصرف مستمندان رساند؟! و اما حلم و گذشت و بزرگواری و چشم پوشی از بزهکار، علی از هر کسی حلیم تر بوده چنانکه واقعه جمل بهترین گواه این مدعا است. هنگامی که به مروان حکم که اعدا عدو او بود دست یافت وی را آزاد ساخت و از آن تقصیر بزرگش درگذشت، و عبدالله زبیر در ملأ عام حضرتش را ناسزا می گفت، و موقعی که وی با سپاه عایشه به بصره آمد خطبه خواند و در خطبه هر چه به زبانش آمد گفت حتی گفت: اکنون پست ترین و فرمایه ترین مردم علی بن ابی طالب به شهر شما می آید. ولی حضرت چون به وی دست یافت از او گذشت نمود و تنها به وی گفت: برو که تو را نبینم. رفتار او با عایشه پس از جنگ جمل مشهور است که چون بر او پیروز گردید وی را گرامی داشت و چون خواست به مدینه باز گردد بیست زن از قبیله عبد قیس که همگی لباس مرد پوشیده و هر یک شمشیری حمایل داشت با وی کرد تا به مدینه رسید و در بین راه پیوسته به حضرت ناسزا می گفت که وی هتک حرمت من نموده و مردانی از یاران خویش به همراه من فرستاده، و چون به مدینه رسیدند آن زنان به وی گفتند: ببین ما همه زنیم که با تو بودیم. و مردم بصره که به یاری عایشه با وی جنگیده بودند و جمعی از یارانش را کشته بودند پس از پایان جنگ همه را آزادی داد و سپاه خویش را فرمود کسی متعرض آنها نگردد و هر که سلاحش به زمین نهد آزاد است، نه اسیری از آنها گرفت و نه مالی را از آنها به غنیمت بستد و همان کرد که پیغمبر (ص) در فتح مکه با مکیان کرد. و هنگامی که معاویه در صفین آب بر او ببست و میان سپاو او و شریعه فرات حائل شدند و سران لشکر معاویه می گفتند: باید علی و سپاهش را تشنه از دم تیغ بگذارنیم چنانکه او عثمان را تشنه به قتل رساند، و سپس لشکر علی (ع) غالب شده آب را از آنها باز پس گرفتند لشکریان او نیز گفتند نگذاریم سپاه معاویه قطره ای بنوشند تا همگی بی رنج نبرد از تشنگی بمیرند، حضرت فرمود: ابداً ما چنین نکنیم و این عمل غیر انسانی را روا نداریم و بگذارید از بخشی از فرات استفاده کنند. و اما جهاد در راه خدا: دوست و دشمن معترفند که وی سرور مجاهدان بوده و در برابر او کسی شایسته این نام نباشد، همه می دانند که سخت ترین و سنگین بارترین نبرد اسلام با مشرکان بدر کبری بوده که در آن معرکه هفتاد تن از مشرکان به قتل رسیدند و نیمی از آنها به دست علی (ع) کشته شد و نیم دیگر را همه مسلمانان به یاری ملائکه کشتند، مواقف آن حضرت در احد و احزاب و خیبر و حنین و دیگر غزوات شهره تاریخ است و نیازی به بیان ندارد. و اما از نظر فصاحت وی پیشوای فصحا و سرور بلغا بوده و چنانکه در باره کلام آن حضرت گفته شده: ”دون کلام الخالق و فوق کلام المخلوق“ یعنی سخنان او پائین تر از کلام خدا و بالاتر از کلام مخلوق است و گویاترین شاهد این دعوی نهج البلاغه آن حضرت است. و اما از حیث خوشروئی و بشاشت وی ضرب المثل بوده که دشمنانش این صفت را بر او عیب می گرفتند. صعصعه بن صوحان و دیگر یاران آن حضرت می گفتند: علی (ع) در میان ما مانند یکی از ما بود که هیچگونه امتیازی برای خود قائل نبود ولی در عین فروتنی و تواضعی که داشت آنچنان مهیب بود که ما در برابرش بسان اسیر دست و پا بسته ای بودیم که زیر دست مردی شمشیر به دست باشد. و اما در زهد و بی رغبتی به دنیا: علی (ع) سردار زاهدان بوده و هر که می خواست در این میدان گام نهد او را مدنظر داشت، علی هرگز شکم خود را از غذا سیر ننمود، غذایش خشن ترین غذا و پوشاکش دون ارزشترین لباس بود، عبدالله بن ابی رافع گوید: روز عیدی بر علی (ع) وارد شدم همیان سر به مهری به نزدش دیدم چون آن را بگشود دیدم نان خرده های جوین سبوس ناگرفته ای است، مشغول خوردن شد، گفتم: یا امیرالمؤمنین چرا آن را مهر نمود ه ای ؟ فرمود از بیم آنکه فرزندانم این نانها را به روغنی یا زیتونی بیالایند. جامه اش گاهی به پوست و گاهی به لیف خرما وصل شده بود. نعلینش همواره لیف بود خشتن ترین کرباس می پوشید. نان خورش علی (ع) اگر بود نمک بود و اگر احیاناً فراتر از این می رفت مقداری شیر شتر بود کمتر گوشت می خورد و می فرمود: شکمتان را گورستان حیوانان مسازید. علی (ع) کسی بود که دنیا را سه طلاق گفته بود و هرگز بدان رجعت ننمود. و اما از نظر عبادت، علی (ع) عمری را بعبادت سپری ساخت، بیش از هر کسی نماز خواند و بیش از هر کسی روزه گرفت. شب خیزی و مناجات سحری و مواظبت و مداومت به اوراد و اذکار را دیگران از او آموختند، پیشانی علی از کثرت سجود بسان زانوی شتر بود، و هر که در دعا و مناجاتهای علی به دقت بنگرد نیک می داند که این جمالات از چه دلی آگاه و چه قلبی خاشع تراوش نموده است. و اما از حیث اداره امور و سیاست کشور داری: علی روشنفکر ترین و آگاه ترین کس در تاریخ سیاست بوده، دوران خلافت خلفای ثلاثه که آنان بی مشورت او به مهام امور نمی پرداختند جهان بینی او بود که عاصمه اسلامی آن روز را با تشتت آراء و اختلاف اصحاب پیغمبر از گزند فروپاشی نگه داشت و نگذاشت عظمت و هیبت اسلام خدشه دار گردد. آری چنانکه خود فرمود: «لولا التقی لکنت ادهی العرب» (اگر ترس از خدا نبود از هر عرب سیاست مدار به امر سیاست آگاه تر بودم.) وی هرگز به هدف پیشبرد مقاصدش به سیاستهای شیطانی که خلاف رضای خدا بود متوسل نگشت و به کارهای ضد انسانی دست نزد و هدف را موجه وسیله ندانست. ابن ابی الحدید سخن خویش را بدین جمله به پایان می رساند که چه بگویم درباره کسی که پدری چون ابوطالب سید بطحاء و شیخ قریش و زعیم مکه دارد که دربار ه اش گفته شده کمتر کسی را تاریخ به یاد دارد که در عین فقر و تهیدستی مقام سروری داشته باشد ولی ابوطالب اینچنین بود، ندار بود و زعیم، مردم مکه هیبتش را داشتند و در برابر سروریش تسلیم بودند.[i] آری علی بود که شب هجرت پیغمبر (ص) به آسانی در صدد جان بازی بر آمد و در بستر آن حضرت بخفت و جانش را وقایه جان او کرد. علی بود که در کودکی حق را تشخیص داد و به سن ده سالگی به دین حق ایمان آورد و اولین مسلمان شد. امتیازات علی (ع) را نتوان در این مختصر گنجاند ولی با عرض معذرت از پیشگاه مقدسش نمونه هایی از سیرت ملکوتی آن حضرت نگاشته آید: اخلاق علی علی را در دوران حکومتش عادت بر این بود که خود به تنهایی در بازارهای شهر کوفه می گشت و اوضاع و رفتار مردم را از نزدیک نظارت می نمود و اگر راه گم کرده ای می دید او را هدایت می کرد، ناتوانی نیاز به کمک داشت به یاریش می شتافت، به درب مغازه ها می ایستاد و قرآن می گشود و این آیه را تلاوت می نمود(تلک الدار الآخره نجعلها للذین لایریدون علوا فی الارض ولا فساداً و العاقبه المتقین)(آن سرای بازپسین ـ بهشت ـ تنها از آن کسانی است که در این جهان به هوای برتری و فساد نباشند و سرانجام خوشبختی از آن پرهیزکاران است). روزی حسب معمول به بازار خرمافروشان رفت، کنیزکی را دید که می گریست، از او سبب پرسید، وی گفت: اربابم یک درهم به من داد که خرما بخرم، چون خریدم و به خانه بردم اهل خانه آن را نپسندیدند، اکنون که به خرمافروش پس می دهم از من نمی ستاند. حضرت به نزد خرما فروش رفت و به گفت: ای بنده خدا این دختر خدمتکار است و از خود اختیاری ندارد، به وی رحم کن و خرما از او بستان و درهم را مسترد دار. خرما فروش به خشم آمد و مشتی به حضرت زد. مردمان بر او گردآمده به وی گفتند مگر نمی دانی این امیرالمؤمنین (ع) است؟! وی به خود بلرزید و رنگش زرد شد و خرما را پس گرفت و درهم را به کنیز داد و عرض کرد: یا امیرالمؤمنین مرا ببخشای و از من راضی شو. علی (ع) فرمود: اگر تو رفتارت را اصلاح کنی و حق مشتریان ادا نمایی من کاملاً از تو خشنود باشم. روزی امیرالمؤمنین (ع) سواره به جایی می رفت جمعی از اصحاب پیاده به دنبالش به راه افتادند، حضرت نگاهی به آنها کرد و فرمود: شما کاری دارید؟ گفتند: خیر، دوست داریم به همراه شما باشیم. فرمود: برگردید که همراه بودن پیاده با سوار، سواره را مایه فساد اخلاق و پیاده را خواری و ذلت باشد. پارسایی علی از سخنان علی (ع) است که خداوندا من از بیم عقوبتت یا به انگیزه طمع در پاداشت، تو را بندگی ننمودم بلکه تو را شایسته عبادت دانستم پس عبادتت کردم. سلیمان بن مغیره گوید: مادرم از کنیز علی (ع) به نام ام سعید پرسید: شب خیزی علی(ع) در ماه رمضان چگونه بود؟ گفت: رمضان و شوال نزد علی یکسان بود همیشه شب را تا به صبح به عبادت می گذراند. دانش علی علی (ع) مکرر می فرمود: در این سینه ام دانش بسیاری است که پیغمبر (ص) به من آموخته و اگر دانش پژوهانی می یافتم که حق دانش را ادا کنند و چنان که از من می شنوند به دیگران باز گویند بخشی از آن را به آنان تعلیم می کردم که از آن بخش، علوم بدست آید که دانش کلید هر دری است. عکرمه از ابن عباس روایت کند که روزی عمر بن خطاب به علی گفت: تو در قضاوت شتاب می کنی و چون از تو سئوالی می شود نیندیشیده پاسخ می دهی. علی کف دست خویش را گشود و گفت: این ـ انگشتان ـ چند تاست؟ عمر گفت: پنج. علی (ع) گفت: چرا شتاب کردی و نیندیشیده پاسخ گفتی؟ عمر گفت: آخر این واضح بود و نیازی به فکر نداشت. علی گفت: آن مطالب نزد من از این روشنتر است. زادگاه علی به اجماع مورخین و محدثین شیعه و به نقل جمع کثیری از دانشمندان معروف و معتبر اهل سنت، امیرالمؤمنین علی (ع) در لیلة جمعه سیزدهم رجب سال سی از عام الفیل به درون بیت الله الحرام کعبه مشرفه (اعجازگونه، که دیوار شکافته گردید و همسر ابوطالب به درون خانه درآمد) از فاطمه بنت اسد اتفاق افتاده است. مرحوم علامه امینی در کتاب «الغدیر» پنجاه نفر از مشاهیر علمای شیعه، و 16 تن از دانشمندان معتبر اهل سنت را نام می برد که ولادت آن حضرت در کعبه را مسلم گرفته اند، از جمله: مسعودی در مروج الذهب. سبط بن جوزی حنفی در تذکرة الخواص. ابن صباغ مالکی در فصول المهمه. نورالدین حلبی شافعی در السیرة النبویة. شبلنجی در نور الابصار. و ترمذی در مناقب. و حاکم نیشابوری در مستدرک. زهد علی پیغمبر اکرم (ص) به علی (ع) فرمود: خداوند تو را به خلعتی آراست که بندگانش را به زیباتر و رساتر از آن هرگز نیاراست و آن زهد و بی رغبتی به دنیا است آنچنان که دنیا از تو چیزی نکاست، و در تو نشانی عطا فرمود که بدان نشان شناخته شوی. اصبغ بن نباته گوید: امیرالمؤمنین (ع) به مردم عراق فرمود: ای مردم! من با این اسباب و وسائل خانه و مرکب سواری که می بینید از مدینه به کشور شما آمده ام و اگر هنگام بیرون شدن از کشورتان بیش از این داشته باشم به شما خیانت کرده ام. شجاعت علی ابن عباس گوید: خداوند دعای پیغمبرش را که گفت: «واجعل لی من لدنک سلطاناً نصیرا» (خداوندا! مرا از نزد خود نیرویی به یاری فرست) اجابت نمود که نیروی عظیمی چون علی در اختیارش نهاد. در جنگ خندق که مسلمانان بر سر دو راهی بود و نبود قرار گرفته بودند، علی (ع) به کشتن عمرو حیاتی نوین به مسلمانان داد. زره علی (ع) پشت نداشت. ضربتی نزد که به دومین ضربت نیاز داشته باشد. به علی (ع) گفتند: چرا اسبی راهوار نمی خری: فرمود: من نه از کسی فرار می کنم و نه اگر کسی از دستم بگریزد او را تعقیب می کنم بنابر این به مرکب راهوار نیازی ندارم. به حضرت عرض شد به چه نیرویی همیشه بر دشمن پیروز بودی؟ فرمود: هیبتم در دل دشمنان جای گرفته بود. زید بن وهب گوید: به عبدالله بن مسعود گفتم: این راست است که در جنگ احد جز علی و ابودجانه انصاری و عثمان بن حنیف کسی با پیغمبر (ص) نماند (و دیگران فرار کردند)؟ گفت: حقیقت آن است که جز علی (ع) کس نماند و سایرین بعداً به وی ملحق شدند. خود حضرت فرمود: من هرگز مرعوب جنگ و خطر و زد و خورد نگشتم. عدالت علی علی (ع)، عمار یاسر و ابوالهیثم بن تیهان را مسئول بیت المال کرده بود و به آنها کتباً دستور داده بود: عرب و عجم و هر مسلمان از هر تیره و تبار که باشد در سهم بیت المال یکسانند. روزی سهل بن حنیف غلام سیاه خود را به همراه داشت نزد امیرالمؤمنین (ع) آمد، عرض کرد: به غلام سیاه من چقدر می دهی؟ فرمود: خودت چقدر گرفته ای؟ گفت: سه دینار، همان قدر که دیگران گرفته اند. فرمود: به غلامش نیز سه دینار بدهید. چون متوجه شدند که در تشکیلات علی (ع) برای کسی امتیازی نمی باشد روزی طلحه و زبیر به نزد عمار متصدی بیت المال آمده گفتند: از آقایت برای ما وقتی بگیر با او کاری داریم. عمار گفت: امیرالمؤمنین (ع) هم اکنون بیلی به دست داشت و باتفاق کارگرش به باغ رفتند. روز دیگر آن دو به نزد حضرت آمدند و گفتند: تو خود می دانی که سهم ما از بیت المال در حکومت عمر غیر از این بوده که شما به ما می دهید! فرمود: پیغمبر (ص) چقدر به شما می داده؟ آنها ساکت ماندند. فرمود: مگر نه این بود که پیغمبر (ص) اموال را به طور مساوی قسمت می کرد؟ گفتند: آری چنین بود. فرمود: ما شیوة پیغمبر را سزاوار است پیروی کنیم یا روش عمر را؟ گفتند: روش پیغمبر، ولی ما سوابق زیادی در اسلام داریم و در این راه خدمات فراوانی کرده ایم، قرابتمان به پیغمبر نیز که تو خود می دانی! فرمود: از شما می پرسم سوابق من بیشتر است یا سوابق شما؟ گفتند: سوابق تو. فرمود: من به اسلام بیشتر خدمت نموده ام یا شما؟ گفتند: تو. فرمود: من به پیغمبر (ص) نزدیکترم یا شما؟ گفتند: تو. سپس حضرت به کارگری که اجیر او بود اشاره کرد و فرمود: به خدا سوگند که سهم من از بیت المال با سهم این مزدور مساوی است. روزی ام هانی خواهر علی (ع) به نزد برادر آمد حضرت بیست درهم به وی داد، ام هانی به کنیز خود که عجم تبار بود گفت: امیرالمؤمنین (ع) به تو چقدر داده؟ گفت: بیست درهم. ام هانی خشمناک از نزد برادر برخاست. حضرت فرمود: برو بسلامت، من در کتاب خدا امتیازی برای فرزندان اسماعیل بر فرزندان اسحاق ندیدم. وقتی در پاسخ کسانی که توقع داشتند علی (ع) در سهمشان امتیازی قائل شود فرمود: آخر شما چیزی از من انتظار دارید که خود و فرزندانم از آن محرومیم و از آن اجتناب می کنیم چگونه به شما بدهم؟! مال و ثروت علی در تاریخ بلاذری و فضایل احمد حنبل آمده که درآمد سالیانه املاک علی (ع) چهل هزار دینار (طلا) بوده و همه آن را در راه خدا می داده و بسا می شده که شمشیرش را می فروخته و می فرموده: اگر شام شب می داشتم آن را نمی فروختم. پایان سخن هنگامی که خبر وفات علی (ع) به ابن عباس رسید گفت: افسوس بر ابوالحسن، به خدا سوگند عمری گذراند در حالی که نه قانونی از قوانین اسلام تغییر داد و نه سنتی از سنتهای پیغمبرش (ص) جابجا نمود و نه در وظایفش کوتاهی کرد و نه مالی گرد آورد و نه مالی را از مستحقش دریغ داشت و نه چیزی را جز خدا در زندگیش هدف گرفت. به خدا سوگند که دنیا در نظر او از بند نعلینش بی مقدارتر بود، در نبرد شیر و در مجلس دریا، حکیمی از حکما بود، هیهات که چون علی بزاید، وی به درجات اعلی پرواز نمود. ابوخالد کابلی گوید: روزی امام باقر (ع) به من فرمود: علی (ع) در همین عراق شما بود و چون با دشمنش می جنگید و جمعی (به نام) یاران در کنارش می جنگیدند ولی در میان آن انبوه جمعیت پنجاه نفر نبود که علی را آنچنان که باید بشناسد و بدان گونه که مقتضای مقام امامتش بود به وی معرفت داشته باشند[ii]. [iii] چنانچه به اطلاعات بیشتری در این زمینه احتیاج دارید می توانید به سایت امام علی (ع) متصل شده و در قسمت فضایل به مطالب مفیدی دسترسی پیدا کنید. |
| منبع: پایگاه حوزه49244924 |
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر